Γνώρισα
τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη στη Φλωρεντία,
στα μέσα της δεκαετίας του 1970.
Αμέσως
με κέρδισε με την οξυδέρκεια και την
σαφήνεια του πολιτικού του λόγου.
Επηρέασε καθοριστικά την πολιτική
μου αγωγή. Φώτισε τα σκοτάδια της
μεταδικτατορικής πολιτικής αβελτηρίας.
Τα βιβλία, τα κείμενα, οι ομιλίες, οι
νουθεσίες και οι δράσεις του, συγκροτούν όχι
μόνο ένα απόθεμα ιδεών και πρακτικών
για τους νέους ανθρώπους, τους
«ευγενείς συναθλητές» του, όπως
αισιόδοξα ευελπιστούσε, αλλά και μια
σχολή πολιτικής θεωρίας και
σχεδιασμού. Αυτό
που διέκρινε κανείς στην υπερβατική
προσωπικότητα του ήταν το υψηλό αίσθημα
ατομικής ευθύνης απέναντι στην εθνική
συλλογικότητα.
Ήταν
από τους λίγους που συνέλαβαν την έννοια
της πολιτικής στο υπερθετικό βαθμό.
Την
εγκωμίασε με σθένος και πάθος, σαν
αντιστάθμισμα στο μαγαρισμό της και
τελικά στη «δολοφονία» της από τη
διανοητική πενία και τον καιροσκοπισμό
των μεταπολιτευτικών
πολιτικών
μορφωμάτων.
Ό,τι
επεξεργαζόταν και ό,τι πρότεινε το
τεκμηρίωνε και ιστορικά στις διδαχές
των μεγάλων δασκάλων μας. Και
είχε εμπεδώσει πρωτίστως την ουσία της
αρχαίας ελληνικής παιδείας: ότι ο
άνθρωπος πρέπει να κρίνεται από το
«είναι» του, από το λόγο και την ηθική
και όχι από το «έχειν», τον πλούτο
και τη δύναμη.
Ότι η προσωπικότητα του ανθρώπου πρέπει να αξιολογείται από την ικανότητα και τη βούλησή του να κατανοεί τη φύση και την κοινωνία και όχι να τις κατακτά. Σε αυτό το σημείο βρισκόταν και η κριτική του στη δυτική πνευματικότητα, γιατί αυτή αντλούσε περισσότερο από τη Ρώμη, το ρωμαϊκό-ατομικό Δίκαιο και τον ιμπεριαλισμό της παρά από την Αθήνα της Δημοκρατίας και της υψηλής πολιτικής.
Ύφαινε
ένα νήμα στιγμών της ελληνικής ιστορίας
που μπορούσαν να αποτελέσουν τα σταθερά
βάθρα μιας στρατηγικής ανάτασης, μιας
εξόδου από το αέναο τέλμα και τη συρρίκνωση.
Η Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα ήταν η μεγαλειώδης
αφετηρία του νήματος. Στην σκέψη του
το κλεινόν άστυ δεν ήταν ένα άθροισμα
σπιτιών, ιδιοκτησιών και ιδιωτών, αλλά ο
δημόσιος χώρος, ήταν η Αγορά, η οποία
μετέτρεπε το άστυ σε Εκκλησία του Δήμου,
σε πόλη-πολιτεία, και όχι σε πόλη-κράτος,
δηλαδή, σε πόλη - γραφειοκρατών και
ιδιοκτητών. Η Πόλη-Αγορά ήταν,
για τον ΜΧ, η πρώτη ιστορική στιγμή, όχι
μόνο για την εθνική αλλά και την
οικουμενική χειραφέτηση. Την τίμησε,
δίνοντας στο ηλεκτρονικό βήμα του το
όνομά της.
Βάσισε
τη στρατηγική της ανάτασης και της νέας
διεθνούς περπατησιάς των Ελλήνων σε
κάποιες ιδεολογικοπολιτικές, κοινωνικές,
αναπτυξιακές και ιστορικές
κοινότητες. Η πρώτη ιδεολογικοπολιτική
κοινότητα ήταν το ΠΑΣΟΚ. Ως ιδρυτικό
μέλος και μέλος της συντακτικής
ομάδας της Διακήρυξής του,
ήλπιζε στη συγκρότηση ενός πολιτικού
θεσμού σε δημοκρατική βάση και όχι
παλαιοκομματική και σταλινική, βασισμένο
στα κοινωνικά κινήματα και όχι στο
πελατειακό κράτος. Διέκρινε, όμως, ότι
το ΠΑΣΟΚ κατανάλωσε σύντομα την
«πολιτική πρόσοδο» που του έδωσε η
Ιστορία. Μας έλεγε ότι «το ΠΑΣΟΚ το κάναμε
για να πάμε στην Κερύνεια και όχι στα
Ίμια». Προσπάθησε να εξηγήσει τι
οδηγούσε αυτή τη μεγάλη ιδεολογικοπολιτική
κοινότητα στον εκφυλισμό, προτείνοντας
και τους τρόπους της ανασυγκρότησής
της. Τη «Σύγκρουση του Νέου με το Παλαιό»,
όπως παρουσίασε στο ομότιτλο βιβλίο
τη σύγκρουσή του με τις γραφειοκρατικές,
σταλινικές και κρατικίστικες
αντιλήψεις και πρακτικές στο κόμμα,
νομίζω ότι η μέθη της εξουσίας δεν άφησε
να την καταλάβουν.
Η
δεύτερη κοινότητά του ήταν οι «Ιταλοί»,
ένα διακριτό ιδεολογικοπολιτικό
ρεύμα, που ανδρώθηκε αρχικά μέσα στο
ΠΑΣΟΚ και τη διαμόρφωσή του την επιμελήθηκε
ο ίδιος. Δεν επρόκειτο για κάποια
πολιτική σέχτα αλλά για συναγωνιστές
των φιλόδοξων στρατηγικών του και
των ενδιάμεσων εφαρμογών τους. Αλλά
ο ΜΧ υπερέβη το στενό πολιτικό
προσδιορισμό του «Ιταλού», βαδίζοντας
στη συνέχεια μόνος του, για να ενδυθεί
η προσωπικότητά του με εθνικές και
σταδιακά με οικουμενικές διαστάσεις.
Η
τρίτη κοινότητα ζητημάτων, που
περιπλανήθηκε και ανέδειξε ως ψηφίδες
της στρατηγικής του, ήταν οι αναπτυξιακές
κοινότητες. Πρωτίστως, οι «τόποι»,
οι γεωγραφικοί και ιστορικοί, με τους
οποίους ως άλλος Δημητριεύς υποδείκνυε
να ασχοληθούμε, να αναδείξουμε τα
απόκρυφα νοήματά τους και τα παραγωγικά
τους πλεονεκτήματα που απωθήθηκαν
από τον αθηνοκεντρισμό. «Ο μεγάλος
πόρος του συστήματος Ελλάδα είναι
ο τόπος, το έδαφος, το τοπίο» μας
υπενθύμιζε. Η γονιμότητα της σκέψης
του τροφοδοτούνταν από τη μεγάλη
κοινοτιστική, συνεταιριστική και
αγροτοδιατροφική μας παράδοση.
Στις έννοιες της «τοποφιλίας» και «αγροφιλίας» διέκρινε τους μηχανισμούς μιας αναπτυξιακής
ανασυγκρότησης πέρα από το στενόχωρο και παρασιτικό αθηνοκεντρικό μοντέλο. Διέκρινε στο ρωμαλέο και αυτόνομο εργατικό κίνημα της πρώτης μεταπολιτευτικής δεκαετίας μια πραγματική και όχι κάποια ιδεοληπτική πρωτοπορία.
Στο περιοδικό «Τετράδια Συμβουλίων», τα οποία επιμελήθηκε τη δεκαετία του 1980, προσπάθησε να αναδείξει το ρόλο των συνδικάτων ως «πολιτικών θεσμών κοινωνικού μετασχηματισμού και ξεπεράσματος της κρίσης». Μετά ήρθε μια από τις πολλές απογοητεύσεις του: ο εκφυλισμός, η κρατικοποίηση και η κορπορατίστικη εκτροπή τους.
Στη
δεκαετία του 1990, μετά την πτώση του
διπολισμού και την αναθεώρηση
των
γεωπολιτικών όρων υπέρ των
ελληνικών περιφερειών και ενάντια
στην μονοκεντρικότητα
της
Αθήνας, αναζήτησε στην τοπική και
περιφερειακή αυτοδιοίκηση την πρωτοπορία
για
την «Επαναθεμελίωση του
Κράτους» και την «Πολυκεντρική
Ελλάδα».
Υπέδειξε ως «μεγάλη
ιδέα» της μεταψυχροπολεμικής
περιόδου την επανασύνδεση με
τους
κόσμους των Βαλκανίων και του Εύξεινου
Πόντου και όχι τη διοργάνωση της
Ολυμπιάδας
της Αθήνας. Ηγήθηκε σε
σημαντικές καμπάνιες για την
κατασκευή της
Εγνατίας οδού, για
τον εκσυγχρονισμό και την ολοκλήρωση
του Εθνικού Σιδηρόδρομου και
γενικά
αναζήτησε νέα αναπτυξιακά υποκείμενα, νέες
πόλεις, δίκτυα και περιφερειακές
επιρροές,
για να αλλάξει την αναπτυξιακή γεωγραφία,
την κεντρικότητα και την οικονομία
του
κλεπτοκαπιταλισμού.
Η
τέταρτη ενότητα στη στρατηγική της
ανάτασης ήταν οι αλησμόνητες πατρίδες
και οι ξεχασμένοι κόσμοι του ελληνισμού.
Συγκλονισμένος από τις επιπτώσεις της
Μικρασιατικής καταστροφής και τη
γενοκτονία των Ποντίων, άρπαξε την
κιβωτό των μνημών του λαού του και
προσπάθησε να τη διασώσει μέσα από τα
πολιτικά έλη του μεταδικτατορικού νεοφιλελεύθερου
και αριστερίζοντα αθηναϊσμού. Μια κιβωτό
που ο ΜΧ κουβάλησε με λίγους συντρόφους
του, αφού ούτε κάν οι μεγάλοι «εθνάρχες»
της Μεταπολίτευσης, ο Καραμανλής και
ο Παπανδρέου, βοήθησαν στη μεταφορά και
τη διάσωσή της. Από το «Νέο Ανατολικό
Ζήτημα» και το «Τουρκικό Πρόβλημα»
μέχρι το «Δικαίωμα στη Μνήμη» και το «Η
Μικρά Ασία Ενώνει –Η Τουρκία εκβαρβαρίζει»,
λάξεψε την εξωτερική επιφάνεια της κιβωτού
με επιγράμματα, που μαρτυρούσαν την
προέλευση και τον προορισμό της.
Η αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας από την ελληνική Βουλή, ακόμη και η πολιτικοποίηση και η διεθνοποίησή της είναι έργα δικά του.
Ο
ΜΧ είχε αντιληφθεί έγκαιρα το μεγάλο
απόθεμα ελληνισμού που υπήρχε
στις κοινότητες της Νότιας Ιταλίας.
Η «Βαθειά Ελλάδα», όπως τις
αποκάλεσε στο ύστατο βιβλίο του για
την «Καλαβρία», κούμπωνε στο στρατηγικό
του όραμα-σχεδιασμό για τον ελληνισμό.
Προσπάθησε να λύσει δύσκολες περιφερειακές,
γεωπολιτικές και γεωπολιτισμικές
εξισώσεις, όπως, για παράδειγμα, αυτήν
ανάμεσα στον ελληνισμό της Καλαβρίας,
τον Βησσαρίωνα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το
Ποντιακό Ζήτημα και το Τουρκικό
Πρόβλημα, με πρωτοφανή μαεστρία.
Αντέδρασε στην εκκολαπτόμενη «τουρκοϊταλική φιλία», που βασιζόταν σε χαμηλού επιπέδου ιστορικές επικλήσεις, αντιπαραθέτοντας το στρατηγικό βάθος της «ελληνοϊταλικής φιλίας», που ξεκινούσε από τις αρχαίες ελληνορωμαϊκές παρακαταθήκες, την παρουσία του Βησσαρίωνα και των Βυζαντινών διανοούμενων στις πόλεις της Ιταλίας (14 ο -15 ο αι.) και έφτανε στα ζωντανά υπολείμματα του ελληνισμού της Μεγάλης Ελλάδας, στις κοινότητες της Καλαβρίας, οι οποίες αναζητούν, αιώνες τώρα, την ιστορική και ευρωπαϊκή τους ταυτότητα, κάνοντας βουτιές στο ελληνικό τους παρελθόν. Δεν παγιδευόταν σε άγονες αντιπαραθέσεις του παρελθόντος και έξω από το πεδίο της πολιτικής χρησιμότητας, γι’ αυτό δεν ανέδειξε τον Βησσαρίωνα για τις θεολογικές επιλογές του αλλά για το ότι ήταν ο πρώτος εισηγητής της Ένωσης των ευρωπαϊκών εθνών και μπορούσε να γίνει ο συμβολικός διαμεσολαβητής του Ποντιακού και του Νέου Ανατολικού Ζητήματος στην ΕΕ.
Μια
πέμπτη κοινότητα που ενέταξε στη
στρατηγική της ανάτασης ήταν
τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Σ’
αυτό τον διευκόλυνε τόσο ο ενθουσιώδης
διεθνισμός του όσο και η συμμετοχή
του στο ΔΣ της Διεθνούς Ένωσης για
τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση
των Λαών. Επιμελήθηκε το
περιοδικό «Λαοί», ένα βήμα
αντιιμπεριαλισμού και διοργάνωσε καμπάνιες
για το Κυπριακό, το Κουρδικό, το
Παλαιστινιακό, το Αρμενικό κλπ. Η
γνωριμία μας με έναν «λαό αγνοούμενο»,
τους Κούρδους και η διάσωση της ηθικής του
έθνους των Ελλήνων στην υπόθεση Οτσαλάν
είναι δικά του έργα.
Όλες
αυτές οι «κοινότητες» και οι πολλαπλές
συναρθρώσεις τους που ο ΜΧ επιχείρησε, ήταν
τα σταθερά δεδομένα που συγκροτούσαν
το στρατηγικό βάθος και πλάτος
του ελληνισμού και το αντιπαρέθετε
στο «στρατηγικό βάθος» του τουρκικού
κράτους. Γνώριζε, όμως, ότι αυτό που
μπορούσε να συναρθρώσει τα σταθερά με
τα μεταβλητά δεδομένα (οικονομία,
τεχνολογίες και εξοπλισμούς) της
στρατηγικής του και να τα εξακοντίσει,
ήταν η πολιτική στρατηγική σκέψη, ο
πολιτικός σχεδιασμός και η πολιτική
ευθύνη. Ήταν η «πολιτική» που έλλειπε,
γι’ αυτό ο ΜΧ είχε μια «εμμονή» στη
συνειδητοποίηση αυτού του ελλείμματος.
Sono profondamente shoccata ed addolorata, non ci sono parole per poter descrivere la grande perdita per noi tutti in termini umani ed intellettuale.
Michalis un uomo senza tempo e senza confini che ha combattuto per la Libertà di noi tutti.
Rimango legata a Voi ed il mio pensiero va a quella distesa di viti da uva della Agrofilia di Michalis, ed immagino che lui sia lì in mezzo a quel campo con il suo cappello in paglia a sorriderci ed invogliarci alla vita ed soprattutto alla conoscenza.
Antonella Ranieri
Είμαι βαθιά συγκλονισμένη και λυπημένη, δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψω τη μεγάλη απώλεια για όλους εμάς σε ανθρώπινο και πνευματικό επίπεδο.
Ο Μιχάλης ένας άνθρωπος χωρίς χρόνο και χωρίς σύνορα που πάλεψε για την Ελευθερία όλων μας.
Ενώνομαι μαζί σας και η σκέψη μου πάει σε εκείνο τον τόπο με αμπέλια του Αγροφιλία του Μιχάλη, και φαντάζομαι ότι είναι εκεί στη μέση του αγρού με το ψάθινο καπέλο του να μας χαμογελά και να μας ενθαρρύνει στη ζωή και πάνω από όλα στη γνώση.
Αντονέλλα Ρανιέρι
ΔΥΟ ΣΥΝΑΘΛΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΑΒΡΙΑ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΟΥΝ ΤΟΝ ΜΙΧΑΛΗ
Ο ποντιακό Μιχάλης Καραλαμπίδης μας άφηκε για πάντα. Στο Σεττέμβρη ήρτε στο σχολείο μας, έμεινε χαραπημένο και είπε: " μπράβο συνεχίστε " . Έγρατσε: " Η γλώσσα είναι φως, όταν πρόκειται γιά την Ελληνική είναι το φως της οικουμένης. Η δολοφονίς της είναι έγκλημα ενάντια στην Ανθρωπότητα " Να έχειτε τόσσους αγγέλους αγαπημένο φήλο.
<< το σχολείο τη γλώσσα γραίκα Γ. Αντρεα Κρούπι >>. Το σχολείο που , σε ένα σπίτι εδώ στον Βούα, κάθα Σάβατο, μια μικρή ομάδα μαθθέννει το γραίκο τη Καλαβρία.
Bruno Traclò
ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΦΙΛΟ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗ ΜΙΧΑΛΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ
Του Περικλή Νεάρχου, πρέσβη ε.τ.
Ήμουν εκτός Αθηνών όταν έμαθα την απίστευτη είδηση ότι ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης δεν είναι πια μαζί μας. Ήταν πραγματικός κεραυνός. Τον είχα δει δύο εβδομάδες πριν. Ήθελε να μου δώσει το νέο του βιβλίο " Αγροφιλία ". Πήγαμε και φάγαμε μαζί και ήπιαμε μετά καφέ.
Συζητήσαμε επί ώρες. Δεν μου παραπονέθηκε για θέματα υγείας. Αντιθέτως, με συμβούλευε να προσέχω την υγεία μου , όπως , υποτίθεται , έκανε και αυτός.
Το τελευταίο βιβλίο του ηταν μια αφορμή για να κάνουμε μεγάλες αναδρομές στην πολιτική του ΠΑΣΟΚ αλλά και των άλλων Κυβερνήσεων στον αγροτικό τομέα. Πίστευε βαθιά ότι πρέπει τώρα να επικεντρωθούμε σε μια νέου τύπου αγροτική ανάπτυξη, η οποία θα συνδέει και θα συνθέτει την αγροτική ανάπτυξη με την ιστορία και τον πολιτισμό, το περιβάλλον , την παιδεία , την τεχνολογία και τη δημογραφική αναστροφή. Απέναντι στο παλαιό ρεύμα της αστυφιλίας , πρέπει να αντιτάξουμε τώρα την αγροφιλία.
Παρέπεμπε στη θεά Δήμητρα, στην Αρτέμιδα, τη μεγάλη οικολόγο θεά που τιμώρησε σκληρά τον Αγαμέμνονα γιατί είχε σκοτώσει ένα ελάφι στο ιερό άλσος της. Στο Αρκαδικό ιδεώδες, που το επικαλείται σήμερα για προβολή η Τοσκάνη.
Περπατούσαμε κοντά στην Μητρόπολη. Θυμήθηκε αυτό που του είχα δείξει στο μικρό εκκλησάκι της Παναγίας της Γοργοεπήκοου, ενώ συζητούσαμε για τη θεά Δήμητρα, θεά της γεωργίας αλλά και της αναγέννησης, που εκφραζόταν συμβολικά με τον σπόρο που πεθαίνει και δίνει νέα ζωή. Του έδειξα τα εντοιχισμένα αρχαία γλυπτά που παριστάνουν τον ιερό κέρνο, λατρευτικό σκεύος των Ελευσίνιων Μυστηρίων και τις ιερές διασταυρούμενες λαμπάδες της Δήμητρας. Ενθουσιάστηκε. Τις περιέλαβε στο νέο του βιβλίο.
Ηταν πολύ ενθουσιασμένος και για το νέο του βιβλίο ,όπως ηταν και για το προηγούμενο , που μου είχε χαρίσει και είχε ως θέμα την Καλαυρία. Είχε γυρίσει τότε από την Κάτω Ιταλία, όπου είχε κάνει πολλές ομιλίες και συναντήσεις." Δεν μπορείς να πιστέψεις " ,μου ειπε ," τι γίνεται εκεί. Υπάρχει μια απίστευτη αφύπνιση για τη Μεγάλη Ελλάδα, σε μαζικό επίπεδο. Αισθάνονται Έλληνες και θέλουν να έχουν στενούς δεσμούς , αν όχι Ένωση , με την Ελλάδα." Τα ίδια μου περιέγραψε και ένας άλλος φίλος ζωγράφος από την Τρίπολη. Ήθελα να τους φέρω σ' επαφή αλλά , δυστυχώς , δεν πρόλαβα. Του έδωσα από πλευράς μου μια δική μου τραγωδία, με θέμα τον Κορίνθιο στρατηγό Τιμολέοντα ,που ειχε πρωτοστατήσει σε αγωνες κατά των τυράννων και των Καρχηδονίων στις Συρακούσες και σ' όλη τη Σικελία.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν πέρα από την καθημερινή και συμβατική πολιτική. Ηταν ο άνθρωπος των μεγάλων οραμάτων και των ιδεών για μια βαθειά αλλαγή και επανασύνδεση των θραυσμάτων του μεγάλου μωσαϊκού του οικουμενικού Ελληνισμού. Αυτού , που το Ελληνικό κράτος απεδείχθη , δυστυχώς , ανάξιο να εκφράσει και να εκπροσωπήσει.
Επανερχόταν συχνά στις συζητήσεις μας στο θέμα της Ρωμανίας , της νέας πόλεως που είχε προτείνει να ιδρυθεί στη Θράκη για να υποδεχθεί δημιουργικά τους Έλληνες Ποντίους της Μαύρης Θάλασσας, που είχαν εξαναγκασθεί να ξεριζωθούν από τις πανάρχαιες πατρίδες τους. Αντί το κράτος να αγκαλιάσει την ιδέα αυτή και να τη συνδέσει με τα δικά της προγράμματα δημιουργίας θέσεων εργασίας και παραγωγής, την αγνόησε εχθρικά και δεν ήρθε αρωγός για την πραγματοποίησή της.
Ειχα τότε υποβάλει και ο ίδιος στον Πρωθυπουργό μια έκθεση για την εγκατάσταση στη Θράκη 50 000 Ποντίων .Θα ηταν ένας τρόπος να ενισχυθεί το δημογραφικό της Θράκης και ν' αντιμετωπισθούν, σε δομικό επίπεδο , οι Τουρκικές υπονομευτικές δραστηριότητες. Θα ηταν επίσης ένας τρόπος να αξιοποιηθεί το ανθρώπινο αυτό δυναμικό για τις σχέσεις με τη Μαύρη Θάλασσα και τις Παραδουνάβιες περιοχές. Αυτούς τους στόχους είχε και η Ρωμανία του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, που εντασσόταν σε μια πανάρχαια Ελληνική παράδοση; τη δημιουργία νέων πόλεων, ως κέντρων δημιουργικής παρουσίας, εμπορίου και πολιτισμού.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης υπηρετούσε και πολλά άλλα μέτωπα; την αναγνώριση της Ποντιακής Γενοκτονίας. Η συμβολή του στον αγώνα αυτό ηταν εμβληματική και καταλυτική. Τον αγώνα γι' απελευθέρωση του Κουρδικού λαού, τον οποίον ενέτασσε σ' ένα ευρύτερο πλαίσιο χειραφετήσεως και απελευθερώσεως των λαών της Μικράς Ασίας, τους οποίους υποδούλωσε, κατέσφαξε, αλλοτρίωσε και καταπίεσε ο Τουρκικός φασισμός , με την Ισλαμιστική, Οθωμανική εκδοχή του, αλλά και τη Κεμαλική εκδοχή του. Μόνιμη έγνοια και αγωνία του ηταν τα εθνικά θέματα, η Κύπρος , η Μακεδονία , το Αιγαίο και η αναμόρφωση της πολιτικής ζωής , με όρους οικουμενικού Ελληνισμού, αξιοκρατίας ,παιδείας και πολιτισμού.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ηταν ένας μεγάλος Έλληνας , που μπορούσε να δώσει πολλά ακόμη, με τις ιδέες και τα οράματά του για μια άλλη Ελλάδα, επάξια της ιστορίας και του πολιτισμού της. Συνέδεε, με βαθυστόχαστο τρόπο , τον Αρχαίο Ελληνισμό με την Ορθοδοξία και αντιμετώπιζε με την ίδια συγκίνηση τα Ελευσίνια Μυστήρια και τον Επιτάφιο.
Έφυγε , δυστυχώς , νωρίς. Άφησε όμως , με το παράδειγμα και το ήθος του ,πολύτιμη παρακαταθήκη. Αγωνίσθηκε σ' όλη του τη ζωή τον καλό αγώνα και του αξίζει ο έπαινος και ο στέφανος της δικαιώσεως της ζωής του. Οι μυροφόρες της λαϊκής μας παραδόσεως θα τον προϋπαντήσουν στις πύλες τ' ουρανού και θα τον ράνουν με ροδοπέταλα και ροδόσταμο. Αιωνία σου η μνήμη, αγαπημένε φίλε.
ΙΝ ΜΕΜΟRIAM
Mιχάλης Χαραλαμπίδης
Η έμπρακτη σύνδεση της ηθικής με την πολιτική
Οι Εκδόσεις «Στοχαστής» και το περιοδικό «Τετράδια» εκφράζουν την βαθύτατη θλίψη τους για τον ξαφνικό θάνατο του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Ενός ανθρώπου όχι μόνο πλούσιου σε ιδέες, αλλά –κυρίως– με χαρακτήρα, όπως θα το εννοούσε ο Αλέξανδρος Δελμούζος.
Η συνεργασία μας, μακρά και πολλαπλή, ξεκινάει από την άφιξή του από την Ιταλία, μετά την πτώση της δικτατορίας και αποτυπώθηκε στην έκδοση των δύο πρώτων βιβλίων του από τον Στοχαστή Για την αυτοδιαμόρφωση - επαναθεμελίωση της Ελληνικής Αριστεράς και Πώς μπορεί να κυβερνά η Αριστερά, για να συνεχιστεί στην πολιτιστική και πολιτική σφαίρα με ιδέες, κινήσεις και πρακτικές εμποτισμένες από τις αρχές και τις αξίες του Δημοκρατικού Πατριωτισμού και του Δημοκρατικού Σοσιαλισμού.
Φιλοδοξία και στόχος ήταν, αδιαπραγμάτευτα, η επιδίωξη ενός νέου πλαισίου άσκησης της πολιτικής, στο οποίο η πολιτική θα ήταν πάντα υπόλογη στην ηθική και όπου το να λέμε την αλήθεια στην πολιτική θα ήταν το αναγκαίο διαβατήριο για την άσκησή της.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης έφυγε.
Ωστόσο, οι νεκροί είναι πάντα παρόντες και για όλους όσοι τον γνωρίσαμε και περπατήσαμε από κοινού, θα ζει ως ένας, κατά πρώτο, λόγο ιδαλγός και οραματιστής.
Όμως, πέρα από αυτά, η Ελλάδα, ο Ελληνισμός και ο Ελληνικός Κόσμος θα του οφείλουν, πάντα, το γεγονός της αδιάκοπης πάλης του για την ανάδειξη του Ποντιακού Ζητήματος, της Ποντιακής Γενοκτονίας, γεγονός που επικύρωσε το 1994 και η Βουλή των Ελλήνων, υιοθετώντας την πρότασή του για αναγνώριση της 19ης Μαΐου ως Ημέρας Μνήμης της Ποντιακής Γενοκτονίας.
Λουκάς Αξελός
ΗΧΗΤΙΚΟ 1
KCK – Kurdistan Democratic Communities Union
www.kck-info.com · contact@kck-info.com
Jibo malbata Birêz Michalis Charalampidis,
Jibo dost û hevalên Michalis Charalampidis,
Jibo gelê Yûnanistanê û jibo gelê Pondî,
Jibo gelê Kurdistanê,
Xebera xembar û dilsoj ya wefata Birêz Michalis Charalampidis, gihişte me û em bi vê yêkê gelek xemgînbûn. Birêz Michalis Charalampidis, parazvanê tekoşîna azadîya gelê Pondî û dostekî mezinê gelê Kurd bû. Birêz Michalis Charalampidis dehan salan hem li Yunanustanê hem li Rojhilata Navîn, Kurd û pêşengên Kurdan re rabîye rûnîştîye û jibo çareserîya pirsgirêka Kurdî kar kirîye. Herweha ew dostê tevgera me jî bû. Di salên 1990 an de li welatê Sûrîyê, gelek caran serokê me Birêz Abdullah Ocalan zîyaret kirîye û bi wî re hevpeyvîn pêkanîne. Piştî esareta Serok Apo jî, tevlî kampanya azadîya wî bûye û li hemî qadan mafên wî parastine.
Malbata Charalampidis, xelkê bajarê Tarabzonê ne û jiber zilm û qetlîamên dewleta Tirk, koçê Yûnanistanê kirine. Birêz Michalis Charalampidis, yekek ji wan kesaye yên ku jenosîda dewleta Tirk ya li ser gelê Pondî meşandî, anîn rojevê û li her qada Cihanê li ser rawestîya yî. Birêz Michalis Charalampidis, weke têkoşerekî gelê Pondî derketîye pêş û tekoşîna gelê Pondî li Cihanê daye naskirin. Di heman demê de hem gelê Pondî li Kurdan daye naskirin û hem jî bûye pirek dostanîyê di navbera gelê Kurd û gelê Yûnan û gelê Pondî de. Di çareserîya pirsgirêka Kurdî de ne tenê weke dostekî, heman demê de weke hevalekî xebitîye. Piştî destpêkirina Şoreşa Rojava, bûye parazvanekî Şoreşa Rojava jî. Di heman demê de li ser pirgirêka Pondî û Kurdî gelek kêtêb nivîsandine û çapkirine. Herweha di vî warîde dehan meqale û hevpeyvîn nivîsîne bilavkirine. Di asta Cihanê de weke pisporekî meseleya Pondî û Kurdî, li dehan konferans, semîner û panelan de, li ser çareserîya pirsgirêka Pondî û Kurdî axaftin kirine û peyam bilavkirine.
Birêz Michalis Charalampidis temamê jiyana xwe de, li Yûnanistanê jibo komelgeyekî azad û wekhev, jibo sîstemeke adil û demokratîk xebitîye. Di gelek waran de bi kar û xebatên xwe yên bê hempa, bûye hemwelatîyekî hêja yê Yûnanistanê. Wefata Birêz Michalis Charalampidis, jibo gelê Kurd, jibo gelê Yûnanistanê û jibo gelê Pondî, windayîyek mezine. Em ji ber wefata Birêz Michalis Charalampidis, gelek xemgînin, xemgînîya malbatê û dost û hevalên wî parve dikin. Bi vê munasebetê em sersaxîyê didine malbata Birêz Michalis Charalampidis, dost û hevalên wî û hemî gelê Yûnan û Pondî.
Di tokoşîna azadîya gelê Kurdistanê de, emê bîranînên Birêz Michalis Charalampidis zîndî bigrin û emê wî herdem bi dilekî germ bîrbînin.
Silav û rêz.
Besê Hozat & Cemîl Bayik
Hevserokên Konseya Rêvebir ya KCKê
29.03.2024
Στην οικογένεια του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Στους φίλους και συντρόφους του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, Για τον λαό της Ελλάδας και του Πόντου Για τον λαό του Κουρδιστάν, Το άκουσμα της θλιβερής είδησης του θανάτου του Μιχάλη Χαραλαμπίδη μας λύπησε πολύ.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν υπερασπιστής του αγώνα για την ελευθερία του λαού των Ποντίων και μεγάλος υποστηρικτής του κουρδικού λαού. Είχε συναντηθεί από κοντά με Κούρδους ηγέτες πολλές φορές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μέση Ανατολή, και έχει εργαστεί για τη λύση του κουρδικού προβλήματος. Ήταν πιστός φίλος του κινήματός μας. Τη δεκαετία του 1990, επισκέφτηκε πολλές φορές τη Συρία, για να πάρει συνέντευξη από τον πρόεδρό μας, κ. Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Ακόμη και μετά την αιχμαλωσία του Προέδρου Άπο, συμμετείχε στην εκστρατεία για την απελευθέρωσή του και υπερασπίστηκε τα δικαιώματά του σε όλους τους τομείς.
Η οικογένεια Χαραλαμπίδη κατάγεται από την Τραπεζούντα και μετακόμισε στην Ελλάδα λόγω των θηριωδιών και των σφαγών του τουρκικού κράτους. Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν ένας από τους ανθρώπους που έφεραν στο προσκήνιο και ανέδειξαν σε όλον τον κόσμο τη γενοκτονία του τουρκικού κράτους εναντίον των Ποντίων. Ο Μιχάλης υπήρξε ένας αγωνιστής του ποντιακού λαού και έχει κάνει γνωστό στον κόσμο τον αγώνα τους. Ταυτόχρονα, γνώρισε στους Κούρδους τον ποντιακό λαό και έγινε γέφυρα φιλίας μεταξύ του κουρδικού, του ελληνικού και του ποντιακού λαού. Εργάστηκε όχι μόνο ως φίλος, αλλά και ως σύντροφος στην επίλυση του κουρδικού προβλήματος.
Μετά την έναρξη της Επανάστασης της Ροζάβα, έγινε υπερασπιστής της. Ταυτόχρονα, έχει γράψει και εκδώσει πολλά βιβλία σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ Ποντίων και Κούρδων. Επιπλέον, έχει γράψει δεκάδες άρθρα και έχει δώσει πολλες συνεντεύξεις σε αυτόν τον τομέα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ως ειδικός στο θέμα των Ποντίων και των Κούρδων, έχει μιλήσει και έχει καταθέσει ιδέες για τη λύση του ποντιακού και του κουρδικού ζητήματος σε δεκάδες συνέδρια, σεμινάρια και πάνελ.
Ο Μιχάλης πάλεψε σε όλη του τη ζωή για μια ελεύθερη και ισότιμη κοινωνία, για ένα δίκαιο και δημοκρατικό σύστημα στην Ελλάδα. Υπήρξε πολύτιμος πολίτης, με το απαράμιλλο έργο του σε πολλούς τομείς. Ο θάνατος του Μιχάλη είναι μεγάλη απώλεια για τον κουρδικό λαό, για τον ελληνικό λαό και για τον ποντιακό λαό. Λυπούμαστε βαθιά για τον θάνατό του και συμμεριζόμαστε τη θλίψη της οικογένειας και των φίλων του. Με την ευκαιρία αυτή εκφράζουμε τα συλλυπητήρια μας στην οικογένεια του Μιχάλη, στους φίλους και συναδέλφους του και σε όλο τον ελληνικό και ποντιακό λαό. Στον αγώνα για την ελευθερία του λαού του Κουρδιστάν θα κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη του Μιχάλη Χαραλαμπίδη και θα τον θυμόμαστε πάντα με ζεστή καρδιά.
Με χαιρετισμούς. Bese Hozat & Cemil Bayik Συμπρόεδροι του Εκτελεστικού Συμβουλίου του KCK 29.03.2024
ΔΗΜΟΣ ΗΡΩΙΚΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΣΟΥ
Μετάφραση της αναφοράς Ιταλικής δημοσιογραφικής σελίδας και καναλιού:
Σύλλογος
Ποντίων Νυρεμβέργης Cardinal Bessario- Εύξεινος Πόντος
Ο Μιχάλης και
εμείς...
...ου παγάν
λαλέουσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ απ` τα παλίμψηστα της γητευτικής θεογονίας
και επιστημοσύνης του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Το Βιτρούβιο
Αριστοτελικό όν, ο ανυπόφορα ιδιοφυής Μιχάλης, ο μέγας Τέκτονας με τον
εξευγενισμένο ως τα μποζόνια Πατριωτισμό του και τον αριστουργηματικό δημόσιο
λόγο του έφυγε πρόωρα, αποστερώντας τις συνηγορίες μας από το ηθικό πλεονέκτημα
κι ένα τέλειο άλλοθι.
Έφυγε Άνοιξη,
ταιριαστά της Ακριβής του στοχασμού του, ταιριαστά του έντιμου Σοσιαλισμού του,
ταιριαστά της περήφανης καταγωγής του, ταιριαστά της υπέροχης ηθολογίας του.
Έζησε υπάκουα στη
νομοτέλεια των μοιραίων του είδους του, των σπάνιων μεταξύ των χαρισματικών του
νου και των ενάρετων της ψυχής.
Ένας μοναδιαίος
Πολίτης, ποιητής στην Επιστήμη, στις Κοινωνίες και στα Πολίσματά του.
Η απουσία του θα
ρίχνει την ανηλεή σκιά της στα κοινά των Ποντίων σαδιστικά.
Όπως των πρέπει.
Ήμασταν λίγοι ως
ακροατές, ακόμη λιγότεροι ως συνεργάτες, απόντες ως μαθητές κ ανύπαρκτοι ως
αναγνώστες του.
Μας μοίραζε της
επιστήμης του αστρολάβους κι εμείς τους κάναμε πρεσπαπιέ.
Μας δώριζε ελιξίρια
νιότης και μεις τα θαρρούσαμε μούσκιο της εκ γενετής προγηρίας μας.
Μας έδινε ρόλους σε
μπλόγκ-μπάστερ και μεις ατακάραμε απ’ τα σχολικά μας σκετς.
Μας έραβε για γκαλάζζ
και μεις στο δρόμο φορούσαμε γαλότσες.
Μας έδειχνε αειθαλή
δέντρα και μεις νοούσαμε πόσα κόσκινα φιάχνει το ξύλο τους.
Μας δασκάλευε
ψυχοτρόπα συνθήματα και μεις απηγγέλαμε βουκολικά έπη.
Μας κάθιζε σ`
οράματα, μας φίλευε σε ξέφωτα και μεις παραγοντίζαμε σ` ανήλια
και λυκόφωτα.
Μας διαρμήνευε τη
βασική σκέψη του πολίτη και μεις αναρωτιόμασταν `τη ποπά τα πρόγατα άτσαπς που
κεκά χορεύνε` .
Αγκάλιαζε με στοργή
και καρτερία την ανεπάρκεια μας, αγκαλιάζαμε μ` αγνωμοσύνη
κ` αδιαφορία την
Καινή Διαθήκη του.
Ο ένας που μπόλιαζε
με Ρωμιοσύνη τα μανιφέστα του Ventotene, ο GOAT στην μεταπροσφυγική οντότητά
μας, το ένα Χελιδόνι που πάσχισε να γυρίσει τον Ήλιο,
ο ανθ `ημών στα
μουχαπέτια του Ραφαηλίδη, της Αρβελέρ και του Καστοριάδη.
Ένας Κρόιφ σε
εντεκάδα πιθήκων που όλο πάλευε να τη βγάλει τσάμπιονς λιγκ.
Μας εκχώρησε το
Κάλος, την Αρετή και Τρόπο του και μεις ήμασταν σαν ΟΣΕΠΕ.
Ανάθεμα και αν
καταλάβαμε τι μας έλεγε, δόξα τω Θεώ που δε θα καταλάβουμε ποτέ
τι έχασε το
Affentheater σύμπαν των κοινών μας.
Σύλλογος Ποντίων
Νυρεμβέργης Cardinal Bessario
(για λογαριασμό όσων
ντρέπονται να τον αποχαιρετήσουν μήπως ακούσει και τους γυρέψει τη ματιά).
Υ.Γ
Ο Μιχάλης που ‘βγαζε
γλώσσα στον Ανδρέα των 80´s, ήδη τον σιμώνει ξανακουνώντας του το δάχτυλο:
``...δεν είναι
διεθνισμός να ξισώσουμε τον Κολοκοτρώνη με τον Δράμαλη πρόεδρε...``
Δεν πρόφτασε να επισκεφθεί τον Απρίλιο την Λευκωσία, ο
Μιχάλης Χαραλαμπίδης: Στήριζε πάντα τους αγώνες για την Κύπρο, στη σωστή τους
αντικατοχική βάση
Στις 10 Απριλίου ο
«Διαλόγου Όμιλος Βήμα Ευθύνης» (Δ.Ο.Β.Ε.) θα παρουσίαζε σε εκδήλωση στη
Λευκωσία, το βιβλίο του Μιχάλη Χαραλαμπίδη « ΚΑΛΑΒΡΙΑ Η ΒΑΘΕΙΑ
ΕΛΛΑΔΑ CALABRIA ELLADE PROFONDA». Είχα
προσκληθεί να μιλήσω για το βιβλίο αυτό.
Ο Μιχάλης
Χαραλαμπίδης ήταν ενθουσιασμένος γιατί είχε, όπως είπε, καιρό να έλθει στην
Κύπρο. Ο Μιχάλης, όμως, «έφυγε» την Τετάρτη από τη ζωή.
Ήταν ένας
διανοούμενος και στοχαστής του Ελληνισμού. Ένας μάχιμος της πολιτικής, αν και
είχε αποχωρήσει από την «καθημερινότητα» της πολιτικής. Πάντα ευαίσθητος στα
εθνικά θέματα, είχε αναπτύξει ένα αφήγημα, το οποίο αντιμετώπιζε στη σωστή τους
διάσταση τις προοπτικές αλλά και τους κινδύνους.
Πριν μερικά χρόνια σε
μια εκδήλωση για το Κυπριακό, στην Παλιά Βουλή, είχε πάρει το λόγο, μετά τους
ομιλητές, λέγοντας πως δεν υπάρχει Κυπριακό πρόβλημα και θα πρέπει να
αναφέρουμε έτσι. Υπάρχει, είπε, ένα πρόβλημα: Το Τουρκικό Πρόβλημα. Εκείνη η
επισήμανσή του ήταν η ουσία ενός ζητήματος, που συζητούμε δεκαετίες. Το
πρόβλημα είναι εκείνος, που το προκαλεί.
Στήριζε πάντα τους
αγώνες στην Κύπρο, στη σωστή τους αντικατοχική βάση. Είχε μια συνολική εικόνα
για τον Ελληνισμό. Δεν ξεχώριζε κανένα από τα «κομμάτια» του, εντός ή
εκτός Ελλάδος. Κι αυτό του επέτρεψε να διαμορφώσει μια συνολική και
ολοκληρωμένη εικόνα.
Διαβάζοντας το
δίγλωσσο βιβλίο του για την Καλαβρία, ο γνωστός «Ιταλός», ο Μιχάλης
Χαραλαμπίδης, περιγράφει την εντυπωσιακή σχέση Ελληνικότητας και
Ιταλικότητας, Ελληνικότητας και Ρωμαϊκότητας.
Η σχέση του με την
Ιταλία μακρά. Αυτή η παρουσία του τον ταύτισε με τη χώρα αυτή. Κατά την
παραμονή του στη Ρώμη τον αποκαλούσαν ο Έλληνας. «Στην Αθήνα ο Ιταλός. Είμαι
ένας Ιταλιώτης Έλληνας, σκέφθηκα», αναφέρει ο Χαραλαμπίδης.
Έδωσε μάχες, για το
Κουρδικό, το Ποντιακό, το Κυπριακό. Έδωσε μάχες κατά του σχεδίου Ανάν. Υπάρχει,
όμως και κάτι άλλο, το οποίο πάντα ακολουθούσε τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη, που
είναι ο Πόντος. Η Ποντιακή διάσταση ήλθε ως μια τελική γέφυρα μετάβασης του
στην Καλαμβρία. Μάλλον, αναφέρει, ήταν η αφετηρία μιας νέας σχέσης του με
αυτήν.
Ιδεολόγος και
μαχητής. Δεν απέφυγε ποτέ του να συγκρουστεί για τις ιδέες του. Ακόμη και με
τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος παρά τις διαφωνίες τους τον εκτιμούσε.
Είναι σαφές πως
άνθρωποι με ιδέες και οράματα, που δεν συμβιβάζονται με τον καθωσπρεπισμό του
συστήματος, δεν αντέχουν, δεν μπορούν να ασφυκτιούν σε αυτό. Ούτε και το
σύστημα τους… αντέχει.
Ο Μιχάλης «έφυγε»
ξαφνικά. Δεν πρόφτασε να ταξιδεύσει στην Κύπρο, όπως τόσο πολύ το ήθελε.
Επικήδειος λόγος για
τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη
29 Μαρτίου 2024- Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών
Μιχάλη, σύντροφέ μας
ακριβέ και αγαπημένε,
Από προχθές το βράδυ
κάτι συμβαίνει στην πόλη, στην αγορά.
Είναι κοινή συνείδηση στη χώρα. Τι άλλο να μαρτυρά αυτή η έκρηξη
συναισθημάτων, όπως εκδηλώνονται προς το
πρόσωπό σου, στην
είδηση της απώλειάς σου; Για πολλούς ίσως να δείχνει το άλλον εαυτό, μια
ψυχολογική ανάγκη, την κρυφή ελπίδα. Την απόσταση του ιδεατού από την
καθημερινότητα. Την νιότη που δειχνε πως θα γινόμουν άλλος. Και εσύ Μιχάλη
έγινες η προσωποποίηση του άλλου. Της
διαρκούς νιότης. Του εφικτού που είναι θεμελιωμένο στην ουτοπία. Του καλού, του αγαθού, του δίκαιου, του
ακέραιου, του ανιδιοτελούς. Που άλλοι, οι πολλοί, οι επαγγελματίες, δεν ήταν
πια. Ένα ίσως να είναι αυτό.
Εσύ που μας έκανες
πλουσιότερους στις ιδέες, που μας
ταξίδευες, που μας οδηγούσες στον κόσμο των ιδανικών, των αρχών, των αξιών. Το
άκουσμα της καθόλου μα καθόλου αναμενόμενης απώλειάς σου, ειδικά για όσους από
εμάς είχαμε την αγαθή τύχη να σε γνωρίζουμε από κοντά, μας έκανε φτωχούς, αλλά
όχι μόνους. Είναι περίεργο. Είμαστε
όμως εμείς οι σύντροφοί σου, συγκλονισμένοι, κυριευμένοι αυτές τις μέρες από μνήμες,
εικόνες, συναισθήματα, σκέψεις, βιώματα,
από τη μορφή και τη φωνή σου.
Διάβαζα χθες το
βράδυ, ξανά, την κατάθεσή σου, από το βιβλίο σου δύο διακηρύξεις, του ΠΑΣΟΚ και
της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης και μια κατάθεση. Απευθυνόμενος στο Δικαστήριο το 2004, στη δίκη που έγινε εδώ για την παράδοση του
Οτζαλάν, είπες «Τέλος, πρέπει να πω, ότι ήρθα εδώ να υπερασπίσω μια πολιτική
παράδοση και κληρονομιά. Ήμουν 23 ετών όταν συμμετείχα στην πρώτη ιδρυτική
συνάντηση του ΠΑΣΟΚ στο Βίντερτουρ της Ελβετίας, το 1974. Πάντοτε ήταν
χαραγμένη στη μνήμη μου η εικόνα του Ανδρέα Παπανδρέου ως αρχηγού του ΠΑΚ, της
Βιετναμέζας εκπροσώπου στις συνομιλίες του Παρισιού για το Βιετνάμ και του
Αμιρκάλ Καμπράλ, ηγέτη του απελευθερωτικού κινήματος της Γουϊνέας και των
νησιών του Πράσινου Ακρωτηρίου. Ένας μεγάλος επαναστάτης και ποιητής. Τη
φωτογραφία δημοσίευσε η ‘Έξοδος’ του Άρη Φακίνου που εκδιδόταν στο Παρίσι. Θα
ήταν αδιανόητο μετά την διεθνή εκδήλωση στη Στοκχόλμη με την παρουσία του Όλαφ
Πάλμε, ο οικοδεσπότης να παραδώσει τον Καμπράλ στους Πορτογάλους φασίστες του
Σαλαζάρ. Αυτοί, δυο χρόνια μετά τον δολοφόνησαν, αλλά σε λίγο κατέρρευσαν με
την επανάσταση των γαρυφάλλων. Ίσως στην Τουρκία να είναι των Τριαντάφυλλων ή
των Αμάραντων. Με αυτή τη φωτογραφία μεγαλώσαμε, μεγάλωσε μια γενιά, ένα
πολιτικό κίνημα. Χωρίς πολιτικές γενιές και πολιτικά κινήματα δεν υπάρχει
ιστορία και δημοκρατία». Μίλησες Μιχάλη για την πολιτική κληρονομιά και μίλησες
για την φωτογραφία.
Έτσι θυμήθηκα αυτές τις μέρες την 1η
φορά που άκουσα για σένα. Ήμουν μαθητής γυμνασίου, όπως είναι τώρα ο γιος μου.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, έρχεται η μητέρα μου ένα απόγευμα κρατώντας την
Ελευθεροτυπία, την εφημερίδα που τότε έγραφες,
διπλωμένη στο άρθρο σου, που συνοδευόταν από μια φωτογραφία. Διάβασέ το,
μου είπε η μάνα μου. Διαφέρει από τους άλλους.
Το κείμενό σου και η φωτογραφία, ήσουν μαζί με τον Οτζαλάν στους Κούρδους
αντάρτες. Αυτό ήταν. Η κρίσιμη φωτογραφία για εμένα. Αυτή που πέρασε από τη μνήμη
στην καρδιά. Συναντηθήκαμε λίγα χρόνια μετά στο ΠΑΣΟΚ, ήμουν φοιτητής, σε μια
εποχή μετάβασης και μεταμόρφωσης του χώρου.
Είχες καταγωγή από
τον Πόντο, ήσουν από την Αλεξανδρούπολη, την Θράκη, τόπους που εσύ μας έκανες
να τους αγαπήσουμε πολιτικά, φαντασιακά, ταυτοτικά, ανοίγοντας τους
πνευματικούς μας ορίζοντες.
Δραπέτευσες από το χουντικό κράτος το 1973, με
πλαστό διαβατήριο ενός Ιταλού συναγωνιστή φοιτητή, του Bellino Ricardo, αλληλέγγυου στους Έλληνες
αντιδικτατορικούς-αντιστασιακούς φοιτητές,
μετά την εξέγερση της Νομικής. Από την Θεσσαλονίκη, όπου εφοδιάστηκες με
το πλαστό διαβατήριο, στην Ήπειρο, στην Κέρκυρα και από το Ιόνιο πέρασες στην
Ιταλία και την Ρώμη, πέρασες στην Ελευθερία.
Μέσα από τις γραμμές του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος.
Ακολούθως σε βλέπουμε στο Βίντερτουρ της Ελβετίας στην τελευταία συνεδρίαση του
Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΚ, που αποφάσισε την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, τον Ιούλιο του 74, από εκεί στο Μόναχο τον
Αύγουστο στη συντακτική ομάδα της
μυθικής διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη και στη συνέχεια
ιδρυτικό-ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ.
Ήσουν φορέας
κλασικής, ελληνιστικής, ορθόδοξης και οικουμενικής παιδείας. Κοινωνιολόγος και Πολιτικός Επιστήμονας,
ριζοσπάστης διανοούμενος, τέκνο της επανάστασης και των εθνικο-απελευθερωτικών
κινημάτων. Πνευματικό παιδί του Σαμίρ Αμίν, του Αντρέ Γκούντερ Φρανκ, του
Ανδρέα Παπανδρέου, του Λέλιο Μπάσσο, του
Monthly Review, της λατινοαμερικάνικης σχολής της εξάρτησης. Αλλά έχοντας
μεγάλη εκτίμηση στο έργο του Κώστα Βεργόπουλου, του Σπύρου Βρυώνη, του Περικλή
Ροδάκη, του Νίκου Σβορώνου, του Νίκου Ψυρούκη, στην μνήμη των οποίων αφιερώνεις
το βιβλίο σου για το Νέο Ανατολικό Ζήτημα-Το Τουρκικό Πρόβλημα-Η Ανθρωπιστική
Ελλάδα (2020). Μεγάλη η αγάπη σου για
τον Βάσο Λυσσαρίδη.
Από την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ανατολική
Μεσόγειο, στην Ισπανία, την Αφρική, την Νότια Αμερική. Ενεργητικά παρών στο
πλευρό των λαών-εθνών της παγκόσμιας περιφέρειας απέναντι στις
δυνάμεις και τις
δομές της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης. Μέσα από την Διεθνή Ένωση για τα
Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών.
Το ιδιαίτερο πολιτικό ρεύμα ιδεών που
διαμόρφωσες εντός ΠΑΣΟΚ, από το 1977 και μετά, από το περίφημο σεμινάριο της
Παβίας, αποτέλεσε έναν κριτικό
αντίλογο-πρόταση για την πορεία του κινήματος και της χώρας, απέναντι στην κρατικοποιημένη
γραφειοκρατική εκδοχή του κόμματος και στην τριτοδιεθνιστική της περίοδο του
δημοκρατικού συγκεντρωτισμού (1979-1989) και στο μεταμορφισμό της μέσω της
τηλεκρατίας κατά την νεοσοσιαλδημοκρατική, ψευτοεκσυγχρονιστική όπως τη χαρακτήριζες φάση της, της δεκαετίας του ’90.
Αποχώρησες και μαζί σου και εμείς, από το
ΠΑΣΟΚ το 1999. Παρέμεινες ενεργός και δραστήριος πολιτικο-διανοητικά, μετά την εμπειρία της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης, ένα
εγχείρημα όπου αντιμετωπίστηκε με τους όρους που η πολιτική επιστήμη αναλύει
και εντοπίζει το σύστημα κομμάτων του καρτέλ, όπως άλλωστε και εσύ ο ίδιος ως
πρόσωπο και οι ιδέες σου, μέχρι κυριολεκτικά τη στιγμή που έφυγες από αυτόν τον
κόσμο προχθές, περνώντας στην αθανασία.
Ας μην ξεχνάμε ότι είναι ακριβώς το «σύστημα του καρτέλ» που φέρει την πολιτική
ευθύνη για την ολέθρια ήττα του 2010. Και ας μην αποσιωπάται αυτό, όπως
επισημαίνεις σε κείμενό σου, το 2020.
Στη μακρά, αλλά πάντα
νεανική, διαδρομή σου ασχολήθηκες με
ζητήματα θεωρίας και εμπειρίας σοσιαλιστικής μετάβασης, εργατικού κινήματος,
που το ήθελες όχι κλεισμένο στο κλαδικό, στο επιμέρους που εκφυλίζεται σε
συντεχνιακό, αλλά καθολικό, ηγεμονικό, ως κίνημα μετασχηματισμού και μετάβασης.
Έγραψες για θεσμικά-πολιτικά, κινηματικά-κομματικά ζητήματα, ασχολήθηκες με τον
αγροτικό χώρο, τις πόλεις και τις περιφέρειες, θεωρία και προτάσεις για την
ανάπτυξη, τους σιδηροδρόμους - πόσο τραγικά επίκαιρο αλήθεια- την επανασύνδεση
με τα Βαλκάνια και τον Εύξεινο, τα εθνικά θέματα, το Αιγαίο, την Κύπρο, το
δικαίωμα στη μνήμη απέναντι στα εγκλήματα των Γενοκτονιών, τον αγώνα για την
απελευθέρωση των λαών, τον περιφερειακό διεθνισμό, τον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό
κ.α.
Έδινες νόημα,
περιεχόμενα σε λέξεις, σε συμβολισμούς. Μας έκανες να αγαπήσουμε τους τόπους,
τον Ελληνισμό, την Πολυκεντρική Ελλάδα, την έννοια-σημασία του έθνους, βαθιά
και ουσιαστικά, τον πατριωτισμό ως πνευματική κατάσταση, ως ανθρωπιστική
παιδεία όπως έλεγες, τους αγώνες των Λαών για ελευθερία, δημοκρατία,
δικαιοσύνη.
Ήσουν μάστορας, πόσο
σου άρεσε αυτή η λέξη, δημιουργός,
αληθινός. Ευρωπαίος και γι’ αυτό Έλληνας. Κοσμοπολίτης με ισχυρή
ιθαγένεια. Με αυτόχθονη παραγωγή
ιδεολογίας και πολιτικής σκέψης και μέτωπο απέναντι στον μεταπρατισμό όλων των μορφών,
τον διανοητικό αποικισμό όπως έλεγες.
Ήσουν της Μνήμης, του
Ήθους, του Παραδείγματος, του Λόγου. Του αυθεντικού και όχι του εικονικού. Σε
σένα υπήρχε η αρμονία μεταξύ λόγου και πράξης. Εκεί που απέτυχε η πολιτική τάξη
στη Μεταπολίτευση, στην Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία, κάνοντας έναν συγκριτικό
απολογισμό. Δεν πάλευες απλά για το
ασυμβίβαστο μέλους κομματικού οργάνου και κρατικής θέσης. Δεν έλεγες απλά για
το ασυμβίβαστο. Εσύ ενσάρκωνες το ασυμβίβαστο με το προσωπικό σου
παράδειγμα. Το έκανες πράξη. Δεν κρατικοποιήθηκες. Δεν ενσωματώθηκες, δεν
προσαρμόστηκες, δεν παρήκμασες, δεν φθάρθηκες,
δεν εντάχθηκες σε επιρροές άλλων συμφερόντων. Ήθελες να δώσεις – και
έδωσες - ένα άλλο έμπρακτο παράδειγμα στους Έλληνες, όπως έλεγες μετά τις εκλογές
του 1981, για το πώς πρέπει να κυβερνάται η χώρα, η σχέση
κόμματος-κράτους, για να έχει ουσία και
περιεχόμενο η Αλλαγή και να μην ηττηθεί, αλλοτριωθεί, για να μη χαθεί το
ραντεβού με την ιστορία. Σεβάστηκες τους Έλληνες πολίτες, τα μέλη του
Κινήματος, με συνείδηση του ιστορικού βάρους του εγχειρήματος. Ίσως γι’ αυτό να
σε εκτιμούσε, να σε ξεχώριζε και να σε
αγαπούσε ο Ανδρέας. Γιατί η σχέση πέραν από
ιδεολογική, ήταν πολιτική. Με σεβασμό στη διαφωνία και στην κριτική. Όχι ευτελής, ούτε του παζαριού.
Έβλεπες μακριά. Γιατί
είχες κατακτήσει τα αναλυτικά εργαλεία, την επιστημονική επάρκεια να το κάνεις.
Είχες την ευφυία. Τον χαρακτήρα. Την αυτονομία. Την κουλτούρα. Τη μάχιμη και
έντιμη διανοητικότητα.
Ήσουν φορέας μιας
μεγάλης κληρονομιάς αγώνων του ελληνικού λαού για εθνική ανεξαρτησία,
δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη και προκοπή, δυναμικών και διαστάσεων που
διαπερνούν το εθνικό και κοινωνικό γίγνεσθαι όπως έλεγες, με ιστορικό-χρονικό
βάθος και προοπτική. Εμπνεόσουνα από τον μεγάλο αγώνα της εθνικής μας παλιγγενεσίας
που εορτάσαμε δύο μέρες πριν φύγεις. Θυμάμαι ακόμα την κατάληξη της ομιλίας σου
στην ιδρυτική διακήρυξη της Δημοκρατικής Περιφερειακής Ένωσης στις 13 Μαρτίου
2000.
Το μόνο που μπορούμε
να σου υποσχεθούμε, συντετριμμένοι καθώς είμαστε, όπως μας ακούς και μας
βλέπεις, εμείς οι σύντροφοί σου, ότι θα
συνεχίσουμε αυτή την κληρονομιά που εσύ όχι μόνον αφειδώλευτα και διαρκώς μας
μεταλαμπάδευσες και απλόχερα μας πρόσφερες,
αλλά εμπλούτισες την κληρονομιά, το περιβόλι. Και όπως μας λέει ο
ποιητής, «για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούργια γέννα,
π’ όλο την περιμένουμε, κι όλο κινάει για νάρθη,
κι όλο συντρίμμι χάνεται στο περάσμα των κύκλων!»
Με σεβασμό προς την
οικογένεια σου, σε χαιρετούμε αγαπημένε μας Μιχάλη, αρχηγέ,
με τιμή, συγκίνηση και ευθύνη,
που πορευθήκαμε μαζί αυτή την πορεία, στον φωτεινό δρόμο που εσύ μας οδηγείς.
Ζεις για πάντα στις
καρδιές, στην ψυχή και στη σκέψη μας.
Εις το επανιδείν ακριβέ μας σύντροφε.
Αγωνιστικά και με
Αξιοπρέπεια
